ปูน้ำจืดขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย

ปูน้ำจืดขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทยและขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ 2 ของโลก...

วันนี้ขอนำงานวิจัยในพื้นที่ป่าอนุรักษ์เกี่ยวกับ "ปูเจ้าพ่อหลวง" ปูถิ่นเดียวของไทยในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวง และอุทยานแห่งชาติภูเรือ จังหวัดเลย มาให้ทุกท่านได้ทราบกัน

"ปูเจ้าพ่อหลวง" ปูหิน หรือปูน้ำตก Indochinamon bhumibol (Naiyanetr, 2001) เป็นปูน้ำจืดที่มีขนาด #ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย และมีขนาด #ใหญ่เป็นอันดับ2ของโลก ชื่อเป็นชื่อที่ได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เพื่อเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม 2542 เป็นปูถิ่นเดียวของไทย (endemic species) 

พบเฉพาะที่ จังหวัดเลยและบริเวณรอยต่อระหว่างจังหวัดเพชรบูรณ์และจังหวัดชัยภูมิ มีสถานภาพเป็นสัตว์ที่ใกล้สูญพันธุ์ (Endangered Species) เนื่องจากถูกนำมาบริโภคมากเกินไป รวมถึงปัญหาด้านมลพิษ และกิจกรรมการท่องเที่ยวที่ส่งเสริมการบริโภคปูในช่วงที่ปูมีการสะสมไขมัน และยังไม่มีแนวทางในการคุ้มครองปูเจ้าพ่อหลวง รวมถึงถิ่นที่อยู่อาศัยของปูเจ้าพ่อหลวงอย่างในรูปธรรม

ศิริกรณ์ ศรีโพธิ์, กิตติ ตันเมืองปัก และวิไลกษณ์ ซูมสไตอินน์ จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเลย จึงได้ศึกษาลักษณะถิ่นที่อยู่อาศัย และประเมินจำนวนประชากร ของปูเจ้าพ่อหลวงในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวงและอุทยานแห่งชาติภูเรือ จังหวัดเลย

โดยศึกษาข้อมูลกายภาพของแหล่งน้ำ ได้แก่ ลักษณะโขดหิน การไหลของน้ำ ความกว้าง ความลึก และความโปร่งใสของแหล่งน้ำ อุณหภูมิและสีของน้ำ และอุณหภูมิของอากาศ และศึกษาข้อมูลทางเคมีของแหล่งน้ำ ได้แก่ ปริมาณออกซิเจนที่ละลายในน้ำ (DO) และ ความเป็นกรดด่างของน้ำ (pH) ปริมาณแคลเซียม ปริมาณแมกนีเซียม ปริมาณคลอไรด์ และปริมาณไบคาร์บอเนต

ผลการศึกษาพบว่า ปูเจ้าพ่อหลวงชอบอาศัยอยู่ตามลำห้วย ลำธาร ตามภูเขา ที่มีโขดหินกระจายทั่วไป ที่ระดับความสูง 400-1,126 เมตร พบในพื้นที่สูงมากกว่า ปูน้ำจืดชนิดอื่นในประเทศไทย โดยพบปูเจ้าพ่อหลวงในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวงและอุทยานแห่งชาติภูเรือ ที่ระดับความสูง 400-890 เมตร และ 406 -1,126 เมตร ตามลำดับ

ลําห้วยที่พบปูเจ้าพ่อหลวงอาศัยอยู่ มีลักษณะเป็นลำห้วยขนาดเล็กที่ มีความกว้าง 2 เมตร ไปจนถึง ลำห้วยขนาดใหญ่ที่มีความกว้างของลำห้วย ถึง 20 เมตร ปูเจ้าพ่อหลวงมักหลบซ่อนตัวอยู่บริเวณที่เป็นซอกหิน ในดิน หรือใต้ซากใบไม้ใกล้แหล่งน้ำ ทั้งบริเวณน้ำไหลและบริเวณน้ำนิ่ง 

การสังเกตพฤติกรรมพบว่าปูเจ้าพ่อหลวงจะออกมาจากรูหรือที่หลบซ่อนเมื่อพบเหยื่อ อาหารของปูเจ้าพ่อหลวง คือ สัตว์ พืช สาหร่าย เห็ด และจากสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ ในแหล่งน้ำ การศึกษานี้ พบปูเจ้าพ่อหลวงเพศผู้และเพศเมียจับคู่ผสมพันธุ์บริเวณริมตลิ่งในเดือนกรกฎาคม โดยมีการขุดดินเป็นรูและจับคู่ผสมพันธุ์กันบริเวณปากรูนั้น

การศึกษาลักษณะทางกายภาพและเคมีของแหล่งนํ้ากับการปรากฏของปูเจ้าพ่อหลวง พบว่า ปริมาณออกซิเจนที่ละลายในน้ำ (DO) เป็นปัจจัยแวดล้อมปัจจัยเดียวที่มีอิทธิพลต่อจํานวนปูเจ้าพ่อหลวงที่พบในพื้นที่ศึกษา ดังนั้นคุณภาพของน้ำในลำน้ำ เป็นปัจจัยหลักที่มีผลต่อประชากรปูเจ้าพ่อหลวง

ประโยชน์ที่ได้รับจากโครงการ ทำให้ทราบลักษณะถิ่นที่อยู่อาศัยและจำนวนประชากรของปูเจ้าพ่อหลวงในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวงและอุทยานแห่งชาติภูเรือ จังหวัดเลย

ด้านการจัดการพื้นที่ ได้นำข้อมูลที่ได้ไปจัดทําป้ายสื่อความหมายธรรมชาติ จัดทำศูนย์การเรียนรู้การอนุรักษ์ปูเจ้าพ่อหลวงอย่างยั่งยืน เพื่อให้ชุมชนตระหนักถึงความสําคัญ และมีส่วนร่วมในการจัดการ หามาตรการอนุรักษ์และฟื้นฟูประชากรให้เพิ่มขึ้น

ขอบคุณ : สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช 

http://portal.dnp.go.th/p/Forest Research